موسیقی ملی

● موسیقی خوب چیست؟. واقعا چه معیاری برای تمیز دادن موسیقی خوب و غیر خوب وجود دارد؟ به نظر اینجانب جواب دادن به این سوال ها غیر ممکن است زیرا تعریف موسیقی این هنر را همانند سیالی خیالی معرفی می کند که در هر ظرف اندازه گیری به همان شکل ظرف در می آید و طبقه بندی کردن آن همانند این است که ما بگوییم که فقط یک ظرف با یک اندازه تعریف شده و یا سلیقه یی وجود دارد. این همان اتفاقی است که برای موسیقی کشور ما تحت عنوان ممیزی بوجود آمده است. یعنی قبل از تولید موسیقی شکل آن از قبل تعیین شده و قالب آن طراحی شده است. درست مثل تولید لاستیک خودرو که در قالب ها

موسیقی در ایران، در دوره‌‌های دور که تنها جنبة اجرایی داشته و هنوز موضوع نشر آن به صورت صوتی یا تصویری و حتی مکتوب مطرح نبوده است، خدمتی تلقی می‌‌شد که در اختیار افرادی خاص بود و طبعا به عنوان یک پدیده یا عامل اقتصادی برای عامة مردم مطرح نمی‌‌شد. اما در یکصد سال اخیر که نشر موسیقی موجب شد تدریجا نوعی تقاضای فراگیر در میان مردم ما برای بهره‌گیری از خلاقیت‌های هنر موسیقی شکل بگیرد موسیقی نیز به عنوان یک کالای اقتصادی وارد سبد تقاضای مردم شد و نشر آثار موسیقایی در گونه‌های مختلف براساس ذائقه و علایق گروه‌های مختلف اجتماعی و سنی بازاری را ایجاد کرد

در دنیای پر تلاطم موسیقی امروز که انواع نوآوریها، سبک‌ها و جریان‌ها علاقه‌مندان را از موسیقی‌‌های با پیشینه‌ی تاریخی دور ساخته‌است، این نگرانی برای اهل این هنر به‌وجود آمده است که چگونه این‌گونه موسیقی‌ها را می‌توان به سبد فرهنگی مخاطبان بازگرداند. موسیقی ایرانی نیز از مهم‌ترین انواع موسیقی با پیشینه‌ی تاریخی و بنیان علمی است که در یک دهه‌ی اخیر با عدم استقبال مواجه شده و به تبع این جریان دچار رکود و کمی عقب‌ماندگی گشته است. عقب‌ماندگی نه به معنای تحجر بلکه جدا افتادن از جریانات هنری روز دنیا. بسیاری از اهل فن و صاحب‌نظران موسیقی معتقدند که ی

در ایران باستان هنگام برآمدن و فرو رفتن خورشید گروهی به نواختن طبل و کوس و کرنا می پرداختند. در اوستا بخش یسناها آمده که پزشکان بیماران خود را با موسیقی ایرانی درمان می کردند. در آن دوران سه نوع موسیقی آئینی (دینی)، بزمی و رزمی مرسوم بوده است، همچنین در جشن های طبیعت و روزهای تاریخی و ملی نواها و موسیقی ایرانی ویژه ای اجرا می شد. در دوران هخامنشیان سرودها و ترانه هایی به نام هوره در جنگ ها و جشن ها اجرا می کردند که امروزه در ایلام و سرزمین های غرب ایران با همین نام رایج است. در دوران ساسانیان به ویژه بهرام گور و خسرو پرویز موسیقیدان هایی زیرن

گروه های موسیقی ایرانی به صرافت این افتاده اند که در موسیقی می شود برای مولانا کاری انجام داد و به همین دلیل و از آنجا که اصولاً ما به کارهای دسته جمعی علاقه خاصی داریم بیش از ۱۰ گروه موسیقی تصمیم به برگزاری کنسرت برای مولانا گرفته اند. اگرچه پیش از این استادان بزرگ موسیقی ایران بارها و بارها در مورد مولانا داد سخن و آواز را سر داده بودند و آلبوم هایی را ویژه اشعار مولانا روانه بازار کرده بودند که اتفاقاً با استقبال خوبی هم مواجه می شد، اما امسال و در آستانه هشتصدمین سال تولد مولانا، هر گروه موسیقی را که فکر کنید، تصمیم گرفته است که برای مولانا

سیدعبدالحسین مختاباد که چند سالی بود، جز در جشنواره موسیقی فجر اجرایی عمومی تر نداشت، این بار در کاخ سعدآباد با دو گروه متفاوت به صحنه رفت تا برخی قطعات تازه و گذشته خود را اجرا کند. این کنسرت از آن جهت اهمیت داشت که اجراهای گذشته وی عمدتاً به تکرار برخی کارهای معروفش منحصر بود، اما وی در این اجرا سعی کرد برخی از کارهای تازه خود را آهنگسازی و اجرا کند و تفاوت اصلی این اجرا همانا تجربه های تازه وی در آهنگسازی بود که به گفته خودش و البته برخی از اهالی موسیقی از رویکرد متفاوتش به موسیقی خبر می دهد؛ کارهایی که بخشی از آن به تازگی در آلبوم ماه مجلس

دوره ی ساسانی یا پارسی را می‌توان دوران شکوفایی موسیقی در بخش باستانی تاریخ ایران به شمار آورد، زیرا به استناد مدارک موجود معلوم می‌شود که حتی شهریاران ساسانی، اغلب دوستدار و مشوق موسیقی بوده و حتی بعضی از آنان خود با موسیقی آشنایی داشته‌اند. اردشیر اول یا اردشیر بابکان (۲۲۴ تا ۲۴۱ پس از میلاد) - نخستین شهریار ساسانی - موسیقی‌دانان را در طبقه‌ی ویژه‌ای قرار داد. [۱] و همو، ‌به قراری که کارنامهی اردشیر بابکان نشان میدهد، ‌هنگامی که هنوز به سلطنت نرسیده و به دستور اردوان - آخرین فرمانروای اشکانی - در ستورگاه (اصطبل) زندانی شده بود برای رفع دلتنگی

ظاهرا بر اثر کوششی که ساسانیان در یکرنگ نشان دادن فرهنگ پارتی داشتهاند و اینچنین شهرت دادهاند که پارتیان یا اشکانیان تمدن درخور نگرشی نداشتهاند و قومی بیابانگرد بوده­اند و فردوسی بزرگ نیز در شاهنامه آورده است که :. از آنان به جز نام نشنیدهام. نه در نامه ی خسروان دیدهام. با این حال نمیتوان اهمیت نقش آنان و هنر پارتی را نادیده گرفت. نکتهی دیگر این است که چون اشکانیان پس از سلوکیها به قدرت رسیدهاند عدهای تصور کردهاند که هنرایران در دورهیپارتی تنزل کرده و تماما تحت تاثیر فرهنگ یونانی واقع شده است. همچنان که «پلوتارخ» مورخ یونان باستان میآورد که در

سرزمین ایران را اگر نتوان خاستگاه یا پایگاه موسیقی ایرانی دانست بدون تردید میتوان آن را یکی از نخستین و مهمترین کانونهای این هنر زیبا و والا در ایران زمین به شمار آورد. هزارهی پانزدهم تا دهم پیش از میلاد که بر اثر تغییر آب و هوا و خشک شدن تدریجی دریای پهناوری که بخش مرکزی فلات ایران را دربرگرفته بود، اقوامی که تا آن تاریخ در کوهستانها و غارها زندگی میکردند به دشتها فرود آمدند و شهرنشینی را آغاز کردند. چنین بود که اقوامی مانند لولوبیها، گوتیها، کاسیها و ایلامیها یا ساکنان کوهستان ابرسن (زاگرس)، موفق شدند در حدود هزاره سوم پیش از میلاد تمدنی به و

آنچه که مسلم است با ورود هر جریانی به یک فرهنگ عکس العمل ها و تحرکات مختلفی نسبت به آن جریان صورت می گیرد این تحرکات منجربه به ایجاد عقاید مختلف و به تبع آن تصمیم گیری های متفاوتی می گردد. گاه این تصمیمات آنچنان مهم و سرنوشت ساز هستند که ممکن است تا قرنها اثرات آن تصمیمات بر آن فرهنگ باقی بماند. با این مقدمه به سراغ مبحث اصلی این مقاله می رویم و به بررسی رویکردهایی می پردازیم که موسیقیدانان ما پس از ورود موسیقی غربی به ایران از خود نشان دادند و نگاهی به تصمیمات ایشان نسبت به موسیقی ایرانی می اندازیم. . پس از مطالعه روند تاریخی این جریان و بر

1) موسیقی مذهبی :. بر اساس نوشته‌های هرودوت مورخ یونانی ، مغان هخامنشی بدون همراهی ساز و با نای سرودهای مذهبی می‌خواندند و از این نظر ، نه مثل سرود خوانان بابلی و آشوری بودند و نه تحت تأثیر اقوام سامی . موسیقی این سرودها صرفاً موسیقی آوازی بود و نه موسیقی سازی . مشاهده می‌کنید که پرهیز از استفاده از ساز و آلات در موسیقی مذهبی از ادوار گذشته تاریخی وجود داشته و اثرات آن تا به امروز هم به چشم می‌خورد . مسئولیت اجرای سرودهای مذهبی با موبدان خوش آواز بوده و به قول "استرابو" دانشمند یونانی این نغمه‌ها منحصر به مفاخر پهلوانی و مناجات با یزدان بوده ا

● ساز و سخن. چندی است موضوع هم آهنگ کردن (هارمونیزاسیون) نغمات موسیقی ملی ایران بر سر زبانها افتاده و مورد بحث قرار گرفته است و برخی تصور می کنند فکر جدیدیست که در سر آهنگسازان مدرسه دیده راه یافته است و بی آنکه بسابقه این موضوع و تاریخچه آن واقف باشند موضوع را حلاجی میکنند حتی اخیرا خبرنگار یکی از مجلات موسیقی روزی با اینجانب در این مورد گفتگویی می کرد که جنبه مصاحبه داشت و ممکن است نظر بنده را در آن مجله بطریقی منعکس کند که خالی از نقص نباشد. این بود که لازم دیدم در مجله موسیقی رادیو نیز به طرح این مطلب مبادرت نمایم و این بار بجای ادامه دادن

بطوری که در تاریخ ایران آمده است این تنها نام مشاهیر هنری دوره ساسانی است که باقیمانده و از مشاهیر دوره های قبل، حتی نامی هم در بین نیست. تا جایی که عده ای به وجود نوابغ علوم و هنر در ایران تا پیش از این اعتقاد ندارند و ایرانیان قدیم را تنها افرادی که دارای استعداد نظامی و اقتصادی بودند، می شناسند. با ظهور شخصیت هایی همچون مانی و مزدک، انواع ادبیات هنری (غیر شعری) و هنرهای ظریفه رشد پیدا کرده و طرفدارانی را به خود جلب کرد. در این میان می توان به نقاشی های مکتب مانی، کتابهایی نظیر کارنامه اردشیر بابکان، خداینامه (خواتای نامک) و دهها اثر دیگر ک

گرچه پژوهش موسیقی در ایران به گفته بزرگان به شکل جدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی پیگیری شد و تداوم یافت و مقدمات برنامه ریزی و تکمیل دانش و انتقال تجارب متقدمان را در حیطه گردآوری، تدوین و تدریس موسیقی پدید آورد اما به نظر می رسد هنوز فضای خالی در این عرصه به چشم می خورد. موضوع نوشتن ردیف برای موسیقی دستگاهی و همچنین مسأله آموزش و اساساً متدهای آموزشی در دانشگاه ها، آموزشگاه ها و هنرستان های موسیقی نیز از جمله مباحثی است که باید به آن توجه بیشتری شود. آنچه در پی می آید نظرات مدرسان موسیقی است. محمد مقدسی ـ نوازنده کمانچه و ویلون ـ درباره نحوه

استاد لطفی درباره نوآوری در موسیقی در جایی گفته که انسان باید نو شود تا بتواند کار نو انجام دهد و این نو شدن نیازمند گذشت زمان است و تحول یک‌شبه امکان‌پذیر نیست. ممکن است جماعت مدعی‌ نوآوری در موسیقی ایرانی، در جواب استاد بگویند که فضای جامعه نه در یک شب که طی بیست، سی‌ سال عوض شده و کار کردن با حال و هوای گذشته در این فضا امکان‌پذیر نیست. آدم‌ها نیز نسبت به سال‌های گذشته بالاخره تغییراتی کرده‌اند و به‌اصطلاح تا حدودی نو شده‌اند. در قسمت اول صحبت جماعت طرفدار نوآوری حرفی نیست. به هر حال باید روی این قضیه صحه گذاشت که فضای جامعه به کلی تغییر

به نظر می رسد امروز گرایش به تبیین مبانی نظری و تئوریک موسیقی ایران، خاصه در بخش پژوهش با کمبودها و نارسایی هایی روبروست. مهمترین معضل در حوزه موسیقی به طور قطع اشراف نداشتن برخی مدرسان موسیقی به نظریه های موسیقی است و چندان مشخص نیست که مبانی نظری موسیقی دستگاهی باید شامل چه مطالب و یا چه رویکردهایی باشد. با وجود این که در سال های گذشته استادان بنامی، آثار درخشانی در راستای پژوهش مباحث نظری انجام داده اند اما ظاهراً به واسطه چندگانگی در رویکرد تدوین مباحث تئوری، این آثار صرف نظر از داشتن غنا و پختگی مطالب و جامع بودن نتوانسته اند آن طور که ب

اصطلاح‌های «موسیقی زیرزمینی» یا «فرهنگ متقابل» به ترتیب در انگلیس و آمریکا به عنوان «نوعی از موسیقی که همراه با نوعی روش زندگی است و به طرز خاصی عرضه می‌‌شود» به کار برده شده است و به دلیل سردمداری سنت بررسی مطالعات فرهنگی در این دو کشور به همان شکل و با همان تعاریف وارد فرهنگ بین‌المللی شده است. بررسی ویژگی‌های ممیزی موسیقی زیرزمینی در مقایسه با آثاری که دقیقا همان صدا را دارند، اما از سوی منتقدان و مخاطبان زیرزمینی انگاشته نمی‌شوند بیش از آنکه معطوف به شاخصه‌های موسیقایی باشد مربوط به نحوه ارائه اثر (پخش نشدن آن از طریق رسانه‌های رسمی مانند ت

● هیچکس. مدت کوتاهی‌ست که ما هم صاحب موسیقی رپ شده‌ایم و حالا میتوانیم «رپ فارس¹» گوش دهیم. موسیقی پاپ در اواخر دهه‌ی چهل خورشیدی در ایران متولد شد و حالا در اواسط دهه‌ی هشتاد خورشیدی، نوبت رپ ایرانی است که این‌جا به دنیا بیاید. و درست مثل پاپ که آغازگرانش جوان‌ها بودند، بنیان‌گذاران رپ ایرانی هم همین جوان‌های بیست، بیست و پنج‌ساله‌ی دور و برمان هستند. و نیز واضح است که تولد رپ ایرانی در ایران، از پاپ مشکل‌‌تر است چون رپ این‌جا رسمیت ندارد و هرچه هست، زیرزمینی‌ست. هم‌اکنون رپرهای زیادی به صورت تک‌نفره یا گروهی برای رشد و پیش‌رفت رپ ایرانی تل

بومیان‌ پیش‌ از تاریخ‌ ایران‌ در هنرموسیقی‌مهارت‌ زیادی‌ داشته‌اند. سازهایی‌ که‌ در آن‌ زمان‌با آن‌ به‌ نواختن‌ می‌پرداختند، عبارت‌ بود از:چنگ‌، نی‌لبک‌ و یک‌ نوع‌ عودی‌ که‌ شکل‌ ویژه‌ای‌داشت‌، که‌ آن‌ را «چنگ‌ شوشی‌» نامیده‌ بودند. از آثاری‌ که‌ باقی‌ مانده‌ به‌ ویژه‌ نقش‌برجسته‌ها، گواه‌ این‌ نکته‌ مهم‌ است‌ که‌ هنرموسیقی‌در آداب‌ و رسوم‌ مذهبی‌ آنان‌ دارای‌ جایگاه‌خاصی‌ بوده‌ است‌. برروی‌ یکی‌ از این‌ نقش‌ برجسته‌ها، یک‌ ارکستر۲۶ نفری‌ را نشان‌ داده‌ شده‌ است‌ که‌ ۱۱ نفر آنان‌نوازنده‌ چنگ‌، عود، طبال‌ و نی‌لبک‌ بودند و ۹ نفرآنان‌ کودکان‌ شش

لازمه تحکیم و تحول موسیقی ایرانی شناخت حالات و عناصر زیباشناسی و تمایز تأثرات گونه های مختلف آن است که بدون درک آن تحول و گسترش اصالت و زیبایی های موسیقی ایرانی میسر نیست. هر گونه موسیقی دارای صورت(فرم) و معنا(محتوی) است که حال و جنبه های زیبا شناختی آن را به وجود می آورد. صورت در موسیقی با عناصر و ارکانی چون وزن و ریتم، طنین، اجرا و شیوه نوازندگی ترسیم می شود و معنای موسیقی را ملودی، ساختار فواصل و گردشهای خیال انگیزش می سازد. در نگاهی کلی صورت، ظاهر و سطح موسیقی و معنا، محتوای احساسی و شهودی و فکری آن را به وجود می آورد. در هر اثر موسیقی ص